MYDŁA
Mydła są solami powstałymi przez działanie wodorotlenku sodowego lub potasowego na tłuszcze. W czasie gotowania zasady z tłuszczem zachodzi reakcja hydrolizy tłuszczu na glicerol i sole tłuszczowe. Zjawisko ta nosi nazwę zmydlania, a powstałe sole tłuszczowe — mydła.
Zmydlania tłuszczów dokonuje się w kotłach warzelnych. Do kotła wprowadza się początkowo niewielkie ilości tłuszczu i wodorotlenku sodowego i ogrzewa się przegrzaną parą wodną. Zachodzi wówczas powolna reakcja zmydlania. Po zmydleniu części tłuszczu reakcja zaczyna przebiegać szybciej i wtedy dopiero dopełnia się kocioł warzelny stopionym tłuszczem i ługiem sodowym. Po zmydleniu całej ilości tłuszczu następuje wysala-n i e masy mydlanej. Pod wpływem działania soli następuje wytrącanie się mydła. Wypływa ono ku górze, na dole kotła zbiera się ług glicerynowy, z którego w dalszym procesie otrzymuje się czysty glicerol. Ilość użytej soli w procesie wysalania wpływa w znacznym stopniu na jakość mydła. Zbyt mała ilość soli powo»-duje niedostateczne oczyszczenie masy mydlanej z ługu glicerynowego, zbyt duża zaś ilość soli zmniejsza łatwość mydlenia się mydła. Jakość uzyskanego mydła zależy jednak przede wszystkim od rodzaju i ilości tłuszczu. Lepsze mydła otrzymuje się z tłuszczu wieprzowego, oleju kakaowego, oleju palmowego, znacznie zaś gorsze z łoju wołowego i łoju baraniego. Duże znaczenie dla pie-nistości mydła mają sole żywiczne, a więc przede wszystkim kalafonia.
Oddzieloną masę mydlaną poddaje się procesowi szlifowania. Szlifowanie polega na rozcieńczeniu masy wodą i odpowiednim alkalizowaniu. Podczas alkalizowania dodaje się do masy mydlanej pewne ilości wodorotlenków, chlorków, węglanów i innych związków.
Następnie masę mydlaną, zwaną już teraz mydłem podstawowym, studzi się i formuje. Znane są różne sposoby studzenia i formowania mydła. Mydło do prania studzi się i formuje zazwyczaj w prasach i na tym kończy się proces produkcyjny tego mydła. Mydło podstawowe przeznaczone na mydła toaletowe poddawane jest dalszej obróbce, dziś z reguły całkowicie zmechanizowanej, dzięki zastosowaniu linii automatycznych. Masę mydlaną suszy się na proszek w komorze próżniowej, następnie sproszkowane mydło łączy się ze środkami zapachowymi, barwiącymi i ewentualnie innymi, w zależności od rodzaju mydła toaletowego. W końcu mydło się formuje, znakuje i pakuje.
Mydła do prania dzielimy na mydła twarde, maziste, płynne, płatki i nitki mydlane oraz mydło w proszku.
Do mydeł twardych zaliczamy mydła: Gospodarskie, Jędrne, Biały Jeleń, Powszechne.
Mydło Gospodarskie formowane jest w rygle o ciężarze ok. 870 g, ma zabarwienie ciemnobrązowe, zawiera 54% czystych kwasów tłuszczowych, a więc najmniej ze wszystkich mydeł. Charakteryzuje się ono specyficznym, nieprzyjemnym zapachem.
Mydło Jędrne występuje na rynku w kawałkach po 500 i 250 g. Zawiera 62% czystych kwasów tłuszczowych. Łatwiej się pieni niż mydło Gospodarskie, a dodatek terpentyny zwiększa zdolność zmywania brudu tłustego.
Mydło Biały Jeleń, oprócz jaśniejszego zabarwienia, charakteryzuje się tymi samymi cechami co mydło Jędrne.
Mydło Powszechne formowane jest w kawałki po 250 g, ma barwę jasną. W praniu nie wydziela nieprzyjemnego zapachu, łatwo się mydli, zawiera 60% kwasów tłuszczowych. Mydło Powszechne produkowane jest z mydła podstawowego słabo alkali-zowanego w czasie szlifowania, dlatego zalicza się do mydeł pośrednich między mydłami do prania a mydłami toaletowymi i może być używane do mycia.
Mydło maziste, zwane także szarym, produkowane jest przy użyciu wodorotlenku potasowego, ma szare zabarwienie, nieprzyjemny zapach pochodzący z tranu rybiego i oleju talowego użytych do produkcji. W handlu występuje mydło szare zawierające 40% tłuszczu i mydło maziste zawierające 65% tłuszczu. Zużycie mydła szarego jest niewielkie ze względu na nieprzyjemny zapach, trudności transportu i opakowania (pakowane jest w beczki).
Mydło płynne jest roztworem wodno-alkoholowym mydła potasowego wyprodukowanego przede wszystkim z tłuszczów roślinnych, takich jak olej słonecznikowy, oliwkowy lub kokosowy. Mydło ma szare zabarwienie, nieprzyjemny zapach, stąd ma niewielkie zastosowanie. Używa się go przede wszystkim do mycia rąk w zakładach pracy, urządzeniach sanitarnych, w wagonach kolejowych itp. Pakuje się w szklane balony.
Płatki i nitki mydlane produkowane są z mydeł małoalkalizo-wanych, perfumowanych. Mydła te wióruje się lub wyciska z nich nitki. Płatki i nitki mydlane stosuje się do prania jedwabiu i innych delikatnych tkanin. Pakuje się je w kartony lub torebki z folii po 250 g.
Mydło w proszku (np. Efekt) zawiera od 82 do 87% kwasów tłuszczowych, służy do prania delikatnych tkanin, zwłaszcza celulozowych. Pakuje się je W torebki z folii igelitowej po 250 g.
Mydła toaletowe (rys. 95) produkuje się z mydła podstawowego sodowego, do otrzymania którego użyto tłuszczu wiep-
rzowego, oleju kokosowego i kalafonii. Zawierają one ok. 78% kwasów tłuszczowych, co zapewnia im dobrą pienistość i rozpuszczalność nawet w wodzie zimnej. Mydła toaletowe są perfumowane i zazwyczaj barwione. Otrzymywanie mydeł białych jest znacznie trudniejsze niż mydeł barwionych. Mydła bowiem muszą charakteryzować się jednolitą barwą bez smug i plam, co wymaga starannego przygotowania masy mydlanej. Trudności te nie występują przy otrzymywaniu mydeł kolorowych, gdzie plamy i smugi są niewidoczne. Chociaż perfumowanie nie podnosi właściwości myjących mydeł toaletowych, to jest jednak czynnikiem bardzo ważnym w ocenie wartości użytkowych tych mydeł. Od mydeł toaletowych wymaga się zapachu trwałego i przyjemnego. Wymaga się także, by barwa, zapach i nazwa mydła były ze sobą powiązane, np. mydło Biały Bez powinno być koloru białego i mieć zapach bzu, mydło zaś Leśne powinno być zielone i mieć zapach żywiczny. Znane są też mydła o zapachach fantazyjnych i różnych nazwach handlowych, np. mydło Eos, Sfinks i inne. Mydła toaletowe pakuje się w kartoniki i celofan, mydła tańsze sprzedaje się bez opakowania.
Wśród mydeł toaletowych wyróżnia się mydła specjalne, np. mydło dziegciowe — do mycia skóry bardzo tłustej ze skłonnością do łojotoku, mydła salicylowe — do skóry tłustej skłonnej do wągrów i rozszerzonych porów, ichtiolowe — używane przy występującym trądziku, siarkowe — do cery łojotokowej, lecytynowe — działające kojąco na podrażnioną skórę i inne.